استالین در جشن افتتاح نخستین خط متروی مسکو| ترکیبی از مدرنیزاسیون و نمایش قدرت
رویداد۲۴ | دهه‌ی ۱۹۳۰ در تاریخ اتحاد جماهیر شوروی، نه‌تن‌ها عصر صنعتی‌سازی گسترده بود، بلکه دوران تثبیت حاکمیت ایدئولوژیک حزب کمونیست تحت رهبری ژوزف استالین نیز محسوب می‌شد. تصویر پیش‌رو از مراسم جشن افتتاح نخستین خط متروی مسکو در سال ۱۹۳۵، لحظه‌ای نمادین از این دو روند را به ثبت رسانده است. پشت این جشن باشکوه که با حضور رهبران حزب بلشویک برگزار شد، دنیایی از تحولات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی نهفته است که اتحاد جماهیر شوروی را از یک کشور عمدتا کشاورزی به یک قدرت صنعتی و مدرن تبدیل کرد.
زمینه تاریخی: صنعتی‌سازی در چارچوب طرح‌های پنج‌ساله
پس از به قدرت رسیدن استالین، شوروی نیاز مبرمی به مدرنیزاسیون و صنعتی‌سازی داشت تا بتواند خود را به سطح قدرت‌های غربی برساند. این هدف در قالب طرح‌های پنج‌ساله پیگیری شد؛ برنامه‌هایی متمرکز که به‌شدت توسط دولت مدیریت می‌شدند و بر سرعت و گستردگی توسعه‌ی زیرساخت‌ها، کارخانه‌ها و سیستم‌های حمل‌ونقل تأکید داشتند. متروی مسکو یکی از شاخص‌ترین دستاورد‌های اولین و دومین طرح پنج‌ساله (۱۹۲۸-۱۹۳۷) بود که هدف آن نه‌تن‌ها توسعه حمل‌ونقل شهری بلکه نمایش قدرت مهندسی و پیشرفت شوروی به مردم و جهان بود.
متروی مسکو قرار بود فراتر از یک پروژه ساده باشد. این سیستم حمل‌ونقل به نوعی «کاخ زیرزمینی» برای مردم تبدیل شد؛ پاسخی نمادین به این ادعا که اتحاد جماهیر شوروی نه‌تن‌ها جامعه‌ای عادلانه‌تر ایجاد می‌کند، بلکه امکاناتی هم‌طراز با کشور‌های سرمایه‌داری برای توده‌ها فراهم می‌آورد.
سفر از آرمان تا واقعیت: ساخت متروی مسکو
ساخت متروی مسکو در سال ۱۹۳۱ آغاز شد و نخستین خط آن در ۱۵ مه ۱۹۳۵ افتتاح گردید. این پروژه از پیچیدگی و دشواری فنی بالایی برخوردار بود؛ بسیاری از مهندسان و کارگران شوروی برای نخستین بار با چنین پروژه‌ای مواجه می‌شدند. به‌رغم این چالش‌ها، شوروی توانست با استفاده از نیروی کار گسترده، که شامل متخصصان داخلی و حتی برخی مهندسان خارجی بود، این طرح را در مدت‌زمانی کوتاه تکمیل کند. اما باید توجه داشت که این دستاورد با هزینه‌های سنگین انسانی به‌دست آمد. هزاران کارگر، از جمله زندانیان سیاسی و نیرو‌های کار اجباری، در شرایطی بسیار دشوار به کار گرفته شدند. در عین حال، تبلیغات رسمی رژیم کمونیستی تلاش می‌کرد تصویری یکپارچه و درخشان از این پروژه به نمایش بگذارد.
بیشتر بخوانید:
چه گوارای ایران | حیدرخان عمواوغلی که بود؟
نکاتی جالب درباره مقبره لنین در صدمین سالگرد ساخت آن
متروی مسکو به‌عنوان یک نماد ایدئولوژیک
متروی مسکو تنها یک پروژه مهندسی نبود؛ بلکه ابزاری قدرتمند برای تثبیت ایدئولوژی و قدرت حاکمان شوروی بود. استالین و حزب کمونیست به این پروژه به‌عنوان تجلی "پیروزی سوسیالیسم بر سرمایه‌داری" می‌نگریستند. این موضوع در سخنرانی‌ها، جشن‌ها و تبلیغات رسمی حزب به‌طور مداوم تکرار می‌شد.
متن نوشته‌ای که در پس‌زمینه‌ی عکس به چشم می‌خورد: "هیچ دژی وجود ندارد که بلشویک‌ها قادر به فتح آن نباشند" به‌خوبی بازتاب‌دهنده‌ی این نگرش است. این جمله، پیام روشنی از قاطعیت و پیروزی بود و به مردم اطمینان می‌داد که حزب قادر است هر مانع و چالشی را از سر راه بردارد.
متروی مسکو به یکی از نماد‌های اصلی "قدرت سوسیالیستی" تبدیل شد. طراحی داخلی ایستگاه‌های مترو، که به‌شدت از معماری باشکوه الهام گرفته بود، بر شکوه و عظمت حکومت تأکید داشت. استالین از این پروژه برای نشان دادن این پیام استفاده می‌کرد که شوروی، برخلاف غرب سرمایه‌داری، در حال ساخت جامعه‌ای برای کارگران و مردم عادی است.
ژوزف استالین: معمار مدرنیته و قدرت مطلقه
استالین در این تصویر نه‌تن‌ها به‌عنوان رهبر پروژه، بلکه به‌عنوان "رهبر بی‌بدیل" شوروی به نمایش گذاشته شده است. جشن‌های این‌چنینی بخشی از استراتژی بزرگ‌تر شخصی‌سازی قدرت بود. استالین به‌عنوان "پدر خلق‌ها" و معمار سوسیالیسم معرفی می‌شد و هر دستاوردی در دوران حکومت او به نام وی ثبت می‌شد.
از سوی دیگر، حضور مقامات ارشد حزب کمونیست در کنار استالین، نشانگر اتحاد و انسجام حزبی بود که به‌طور نمادین بر روی پیشبرد پروژه‌ها تأکید داشت. این تصاویر برای مردم به‌عنوان شواهدی از "تلاش جمعی" رهبران حزب برای بهبود شرایط زندگی آنها به نمایش درمی‌آمد.
